Θέση
Το σπήλαιο «Πανός» ή «Λυχνοσπηλιά» ή «Πάνειο αντρο» βρίσκεται στην αριστερή πλαγιά της χαράδρας της Γκούρας σε υψόμετρο 770 μ., στο βουνό Ταμίλθι, στους νοτιοδυτικούς πρόποδες της Πάρνηθας, του Δήμου Φυλής.
Η πρόσβαση γίνεται από την Αγ. Τριάδα, αλλά και από το φρούριο Φυλής μέσω του ρέματος και με ανάβαση στη δυσπρόσιτη πλαγιά.
Στους βράχους, γύρω από τη σχεδόν καλυμμένη από πλατάνια είσοδο του σπηλαίου, υπάρχουν λαξευμένες από την αρχαιότητα υποδοχές για τοποθέτηση των αναθημάτων. Εκεί υπήρχαν χαραγμένες επιγραφές, από τις οποίες μόνο μία κατορθώθηκε να αναγνωσθεί από τους αρχαιολόγους στα τέλη του 19ου αι. Eτσι αποκαλύφθηκε τόσο το αρχαίο όνομα της ρεματιάς (Κελάδων), όσο και του θεού (Παν).
Tο ιερό αυτό σπήλαιο, στο οποίο λατρευόταν ο Πάνας, ο τραγοπόδαρος θεός των αρχαίων, προστάτης των βουνών, των δασών, των σπηλαίων, αλλά και των ποιμνίων, έχει είσοδο κωνικού σχήματος που εντυπωσιάζει τον επισκέπτη. Οδηγεί σε στενόμακρη αίθουσα, μήκους 68 μ. περίπου και πλάτους κυμαινόμενου μέχρι 15 μ. Από υπερυψωμένο στενότατο πέρασμα αριστερά, οδηγούμαστε σε δεύτερη μικρή αίθουσα που έγινε ευρύτερα γνωστή μόλις το 1960 από τον σπηλαιολόγο Γιάννη Ιωάννου. Eχει μήκος 20 μ., πλάτος 9 μ. και ύψος 4 μ. και μεγάλη λιθωματική λεκάνη από όμορφο σταλαγμιτικό υλικό, άλλοτε γεμάτη νερό και με λευκούς σταλακτίτες. Από αυτή την αίθουσα υπάρχει, σε ψηλότερο σημείο της, δεύτερη αλλά απρόσιτη έξοδος - είσοδος.
Το δάπεδο της πρώτης αίθουσας είναι σκεπασμένο σε μεγάλο μέρος του από πετρωμένες ροές (goors), οι οποίες έχουν σχηματίσει στο κέντρο του σπηλαίου μεγάλες λιθωματικές λεκάνες. Oι τελευταίες παλαιότερα ήταν γεμάτες νερό, καθώς στο σπήλαιο υπήρχαν τρεις πηγές. Ο σταλακτιτικός διάκοσμος του σπηλαίου είναι μαυρισμένος από τα λυχνάρια, τους πυρσούς και τα ξύλα που χρησιμοποιούσαν για φωτισμό οι προσερχόμενοι για τη λατρεία του Πάνα, αλλά και κατά τους χριστιανικούς χρόνους.
Tο σπήλαιο ονομάζεται και «Λυχνοσπηλιά», χάρη στα πολυάριθμα λυχνάρια, περί τα 2.000, που βρέθηκαν κατά την αρχαιολογική έρευνα, η οποία προσδιόρισε τρεις περιόδους χρησιμοποιήσεως του σπηλαίου. Το ανώτερο στρώμα φθάνει έως τα μεσαιωνικά χρόνια.
Το σπήλαιο του Πανός είναι «ζωντανό» σπήλαιο, καθώς παρουσιάζει σταγονορροή, και έχει δική του πανίδα, κυρίως από νυχτερίδες, αλλά και δολιχόποδα.
πηγή: news.kathimerini.gr